Ջոաննա Մեյսիի «Վերամիավորող ուղին»
(Work That Reconnects) 

«Work That Reconnects»-ը ուղեկցում է մեզ պարուրաձև ճանապարհորդության ընթացքում, որը բաղկացած է չորս փուլերից.

1. Շնորհակալ լինել,

2. Արժևորել մեր ցավը,

3. Տեսնել նոր հայացքով,

4. Շարունակել առաջ գնալ։

Այս փուլերը բնականոն կերպով հաջորդում են միմյանց։ Մենք այս գործընթացը դիտարկում ենք որպես բաց պարույր, քանի որ յուրաքանչյուր շրջապտույտ մեզ փոխում է։ Վերադառնում ենք երախտագիտության փուլին նոր հայացքով՝ կրկին ու կրկին ներգրավվելով պարույրի գործընթացի մեջ։

«Work That Reconnects» պարույրը կրկին ու կրկին փորձառելն անչափ արժեքավոր է։ Ամեն անգամ այս փուլերով անցնելով՝ մենք ձեռք ենք բերում նոր պատկերացումներ, ամրապնդում ենք մեր դիմադրողականությունը և ուժեղացնում ենք մեր հաստատակամությունը՝ գործելու կյանքի օգտին։

Շնորհակալ լինել

Պարույրն սկսվում է երախտագիտությունից, երբ մենք սկսում ենք խորհել այն ամենի մասին, ինչի համար շնորհակալ ենք։ Այս գործընթացը հանդարտեցնում է անհանգիստ միտքը և օգնում է մեզ հաստատուն լինել։ Անբավարարության զգացումները կարող են վերանալ, երբ բաց ենք թե՛ կարեկցանքի, թե՛ ինքնավստահության առջև։ Մենք դառնում ենք ավելի շատ ներկայում ապրող և էմոցիոնալ կայուն՝ պատրաստվելով պարույրի հաջորդ փուլին։

Արժևորել մեր ցավը

Արժևորելով մեր ցավը աշխարհի նկատմամբ և համարձակվելով զգալ այն՝ մենք սովորում ենք կարեկցանքի իրական իմաստը՝ այն է՝ տանել ուրիշի ցավը։ Մենք սկսում ենք գիտակցել մեր սրտի և մտքի անսահման հնարավորությունները։ Այն, ինչ մեզ մեկուսացնում էր անձնական տառապանքի մեջ, այժմ բացվում է դեպի դուրս և մեզ տանում դեպի մեր համընդհանուր գոյության լայն սահմանները։ Մեր ցավը արժևորելով՝ մենք բացվում ենք սիրո, խիզախության, երևակայության և արդարության զգացումների հանդեպ։

Տեսնել նոր հայացքով

Երբ մենք ապրում ենք մեր համընդհանուր գոյության իրականությունը, սկսում ենք աշխարհը տեսնել նոր հայացքով։ Զգում ենք, թե որքան սերտ և ամբողջականորեն ենք կապված ամեն ինչի հետ։ Պարզ է դառնում, թե ինչպես են փոխկապակցված սոցիալական արդարությունն ու բնապահպանական արդարությունը։ Սկսում ենք զգալ փոփոխություն բերելու մեր սեփական ուժը, ինչպես նաև մեր կապերը՝ անցյալ ու ապագա սերունդների և այլ կենսաձևերի հետ:

Շարունակել առաջ գնալ

Առաջ շարժվելով՝ մենք սկսում ենք հանձն առնել մեզ համապատասխան գործերը ու կախված մեր հոգեվիճակից, տաղանդներից և սահմանափակումներից դրանց արձագանքել։ Երբ հնարավոր է, աշխատում ենք մյուսների հետ՝ սահմանում նպատակ, մշակում պլան և սկսում գործողությունների քայլերը։ Չենք սպասում նախապես մշակված ուղեցույցի կամ անսխալական սխեմայի։ Յուրաքանչյուր քայլ մեզ սովորեցնում է՝ բերելով նոր պատկերացումներ և հնարավորություններ։ Նույնիսկ եթե չհաջողենք, կարող ենք շնորհակալ լինել մեր փորձի և ստացած դասերի համար։

Ինչո՞ւ ենք մենք խուսափում մեր աշխարհի ցավն զգալուց և այն գործողություններից, որոնք այն կարող է առաջացնել։ Ոչ մի արտաքին իշխանություն չի կարող մեզ արգելել զգալ կամ ճանաչել, թե ինչ է կատարվում աշխարհում, ոչ էլ կարող է ստիպել, որ աչք փակենք մեզ շրջապատողի վրա։ Ուրեմն ի՞նչն է ճնշում մեր արձագանքները՝ որպես անհատներ և որպես հասարակություն։

Ցավի վախ

Մեր մշակույթը մեզ սովորեցնում է, որ ցավն աննորմալ է։ Գլխացավերի, մեջքի ցավերի, նյարդաբանական խնդիրների համար կան հաբեր, բայց չկա դեղամիջոց աշխարհի հանդեպ ցավի դեմ։ Վախենում ենք, որ եթե թույլ տանք մեզ լիովին զգալ այդ ցավը, կարող ենք «կոտրվել», կորցնել ինքնատիրապետումը կամ մնալ այդ ցավի մեջ ընդմիշտ։

Հուսահատության վախ

Կյանքի իմաստի զգացողությունը մեզ համար նույնքան անհրաժեշտ է, որքան թթվածինը։ Մենք կարող ենք դիմակայել ահռելի դժվարությունների և հերոսական քաջություն դրսևորել, եթե հավատում ենք, որ մեր գոյությունն ունի նպատակ, մեր գործողությունները՝ արժեք։ Սակայն, եթե համարձակվենք նայել ներկայիս գլոբալ ճգնաժամերին և այն աննախադեպ կորուստներին, որոնք դրանք կարող են բերել, ապա հակասություն է առաջանում դրա ու մեր հավատացածի միջև: Եվ վախենալով, որ մեր կյանքը կկորցնի իր իմաստը, մենք նայում ենք այլ կողմ։

Երբ բավարար համարձակություն ենք ունենում ուսումնասիրելու հասանելի տվյալները, պարզվում է, որ դրանք ավելի սարսափելի են, քան ենթադրում էինք։ Խաղաղասիրական ու բնապահպանական շարժումների ակտիվիստները կրում են տեղեկատվական ծանր բեռ, հիասթափության զգացում, քանի որ իրենց ջանքերն անընդհատ բախվում են հանրության անտարբերությանը։ Սակայն նրանք իրենց հիասթափությունն ու հուսահատությունը համարում են հակարդյունավետ իրենց պայքարում ու հազվադեպ են ժամանակ հատկացնում իրենց զգացմունքները արժևորելուն։ Հասարակական շարժումների առաջնորդները հաճախ թույլ չեն տալիս իրենց «թուլություն դրսևորել» և բացահայտել իրենց տառապանքի իրական ծավալը։ Այդպես նրանք անընդհատ ճնշում են իրենց զգացմունքները, ինչը հանգեցնում է դառնության, դեպրեսիայի, հոգնածության և հիվանդությունների։

Կրոնական հավատ ունեցող մարդկանց համար հույսի կորուստը հատկապես ցավոտ է։ Շատերը մտածում են. «Աստված դա թույլ չի տա», երբ բախվում են զանգվածային ոչնչացման կամ կորստի սպառնալիքին։ Նման հնարավորությունների մասին մտածելն անգամ կարող է հակասել սիրառատ ու զորեղ Աստծո հանդեպ ունեցած մեր հավատին։ Արդյո՞ք հուսահատության զգացումը հավատքի անբավարարության նշան է։ Թեև բոլոր մեծ կրոնները մեզ կոչ են անում բաց լինել մեզ շրջապատող տառապանքի առջև, մենք մոռանում ենք այդ կանչը։ Թերևս ենթագիտակցորեն կարծում ենք, որ Աստված շատ խոցելի է կամ սահմանափակ այդ ցավը կրելու համար։ Չգիտենք, թե Աստված արդյոք կուղեկցի մեզ այդ խավարի միջով, և վախենում ենք ինքներս մեզ թույլ տալ զգալ դա, քանի որ այդ զգացումը կարող է կործանել մեր հավատքը կամ բացահայտել այն որպես անկատար։

Այլ հոգևոր թակարդներ 

Որոշ մարդիկ, որոնք հետևում են հոգևոր ուղուն, աշխարհի հանդեպ տագնապը համարում են խոչընդոտ, որը պետք է հաղթահարել։ Նրանք սոցիալական ու բնապահպանական աղետների հանդեպ վիշտն ու զայրույթը դիտարկում են որպես նվիրվածություն, և դա պակաս կարևոր են համարում, քան ներքին խաղաղության փորձառությունները։

Բացի այդ, որոշ «հոգևոր» մարդիկ անձնական և հասարակական գործունեությունը դիտարկում են հերթականությամբ՝ մտածելով, որ նախ պետք է հասնեն լուսավորության կամ փրկության, հետո նոր ծառայեն աշխարհին. «Ես նախ պետք է խաղաղություն գտնեմ իմ մեջ, ապա կտեսնեմ՝ ինչ կարող եմ անել»։ Այս մոտեցումը ենթադրում է, որ աշխարհն ու անհատը էապես առանձին են, և կարելի է մեկը բուժել՝ մյուսից առանձին։

Կա նաև այն համոզմունքը, որ աշխարհի տառապանքին ուշադրություն դարձնելը միայն վատացնում է իրավիճակը։ Այս գաղափարը հիշեցնում է մի փիլիսոփայական տեսանկյուն՝ սուբյեկտիվ իդեալիզմը, որը համարում է, որ գիտակցությունն ավելի իրական է, քան ֆիզիկական աշխարհը։ Դա կարող է հանգեցնել այն համոզմունքին, որ աշխարհի խնդիրների մասին մտածելը բացասական մտածողություն է։

Սակայն այս գրքի հիմքում ընկած է ըմբռնումը, որ մենք անբաժանելի ենք աշխարհից, և մեր հասարակության գեղեցկությունը և սարսափը գոյանում են մեզ հետ։ Մեզ սպառնացող ճգնաժամերը ոչ թե մեր անհատական մտքերի կամ պատկերացումների արդյունքն են, այլ անտեղյակության, վախի և ագահության հետևանք։

Չհամապատասխանելու վախ

Լուսավոր ապագայի հանդեպ հավատը միշտ եղել է ամերիկյան ինքնության հպարտություններից մեկը։ Գովազդներն ու քաղաքական արշավները հաճախ պատկերում են հաջողակ մարդուն այնպես, որ նա ունի «ես կարող եմ» մոտեցում և «կույր» հավատ առաջընթացի նկատմամբ։ Նման մշակույթում աշխարհում տիրող տառապանքի ու հուսահատության զգացումը ընկալվում է որպես խառնվածքի կամ ունակությունների ձախողում։ Տխրությունն ու ափսոսանքը համարվում են թուլության նշան, մինչդեռ անտարբերությունը՝ առավելություն։ Ոչ ոք չի ուզում համարվել «չափազանց զգացմունքային», «փափուկ» կամ «դավադրության տեսությունների կողմնակից»:

Մեր բանականության նկատմամբ անվստահություն

Մեր մտավոր կարողությունների հանդեպ անվստահությունը շատերիս ստիպում է հրաժարվել մտահոգություններ արտահայտելուց՝ վախենալով, որ կներքաշվեն բանավեճի մեջ, որը կպահանջի փաստեր ու տվյալներ, որոնք դուրս են մեր գիտելիքների շրջանակից: Համաշխարհային տնտեսությունը մեզ խրախուսում է ապավինել այնպիսի փորձագետների կարծիքներին, որոնք պնդում են, որ չկա կապ միջուկային ատոմակայանների և կրծքագեղձի քաղցկեղի, թունաքիմիկատների և ասթմայի, առևտրային համաձայնագրերի և գործազրկության միջև: Իրականում, շատ հեշտ է կորցնել վստահությունը մեր սեփական դատողությունների ու ինտուիցիաների նկատմամբ, հատկապես երբ մեզ շրջապատողները կարծես համաձայն են իրերի ընթացքի հետ: Այս մտավոր վախկոտությունը, որն այնքան օգտակար է իշխանավորներին, կարող է գերազանցել մեր սեփական ընկալումները և դատողությունները:

Մեղքի վախ 

«Արդյունաբերական աճի» հասարակության մեջ հազվադեպ են հանդիպում մարդիկ, որոնք չեն համարվում հեռահար չարաշահումների մեղսակիցներ: Այսօրվա համաշխարհային տնտեսության մեջ գրեթե անհնար է սնվել, հագնվել և տեղաշարժվել առանց բնական աշխարհին և այլ մարդկանց բարեկեցությանը չնախատեսված վնաս պատճառելու: 40 տարի առաջ Պիտեր Մարինը բարոյական ցավի մասին իր էսսեում գրել է.

«Մեզանից շատերը տառապում են դավաճանության զգացումից՝ սխալ քայլ անելու, սխալ ժամանակ և սխալ բաներին «այո» կամ «ոչ» ասելու, և ինչ-որ կերպ մեր վրա ընդհանուր մեղք վերցնելու զգացումից՝ երկու վերարկու ունենալու համար, երբ մյուսները չունեն, կամ պարզապես շատ ունենալու համար մինչդեռ մյուսները գրեթե ոչինչ չունեն: Այնուամենայնիվ, մենք շարունակում ենք մեր կյանքը այնպես, ինչպես որ կա»:

Մենք պատասխանատվության զգացում ունենք նաև մեր անունից կատարված զանգվածային բռնությունների համար: Ամերիկացիները, այս առումով, մեծ բեռ են կրում՝ բնիկ ժողովուրդների ոչնչացումը, աֆրիկացիների ստրկացումը և նրանց սերունդների ճնշումը, Հիրոսիմայի և Նագասակիի միջուկային ռմբակոծումը, Վիետնամի պատերազմը, Իրաքի, Աֆղանստանի և այլուր տեղի ունեցած ռազմական և տնտեսական ավերածությունները, աշխարհի տարբեր ծայրերում ազատագրական շարժումների ճնշումը, ԱԹՍ-ների պատերազմը և զենքի արտահանման աճը, Կենտրոնական հետախուզական գործակալության կողմից հովանավորվող թմրանյութերի շրջանառությունը, խոշտանգումները և առանց դատավարության կալանավորումը, կառավարությունների և քաղաքացիների զանգվածային հսկողությունը: Ցավալի ցուցակը շարունակվում է: Մենք նախընտրում ենք այդ ամենը թաքցնել բարձի տակ, քանի որ ատում ենք մեղքի զգացումը, ինչը խաթարում է մեր ինքնահարգանքը: Համբերություն կամ գործելակերպ չունենք կոլեկտիվ մեղքի նկատմամբ, բայց կարող ենք սովորել: Հարավային Աֆրիկան, Գերմանիան և Գվատեմալան, ի թիվս այլ պետությունների, ցույց են տվել, որ հնարավոր է ուժով և արժանապատվությամբ ընդունել բարոյական ամոթը, և որ դա ամոքիչ է: Մինչդեռ մինչև սովորենք, թե ինչ անել մեր մեղքի զգացումների հետ, հավանաբար դրանք կփակենք, և դրանով իսկ կփակենք մեր ցավն աշխարհի նկատմամբ:

Սիրելիներին մտահոգելու վախ 

Աշխարհի նկատմամբ ցավը ճնշվում է ոչ միայն ամոթից և մեղքից, այլև հոգատարությունից: Մենք չենք ուզում ծանրաբեռնել մեր սիրելիներիներին. պաշտպանում ենք նրանց մեր կրած տառապանքից: Ծնողների և տատիկ-պապիկների համար այս հոգեբանական երկընտրանքը հատկապես դժվար ու նուրբ է: Չենք ուզում, որ մեր երեխաները անհանգստանան կամ վախենան, երբ նրանք բախվում են սովորելու և աճելու արդեն իսկ դժվարին խնդիրներին: Նրանց վտանգից պաշտպանելու մեր մեծ ցանկությունը կարող է մեզ ստիպել փորձել պաշտպանել նրանց՝ չթողնելով, որ նրանք իմանան իրենց աշխարհում տեղի ունեցողի մասին: Սակայն մեր լռությունը կարող է մեր երեխաների մոտ այն տպավորությունը թողնել, որ մենք չգիտենք, թե ինչ է կատարվում, կամ ավելի վատ՝ այն, որ մեզ չի հետաքրքրում:

Սեփական ինքնության առանձին դիտարկում

Դժվար է հավատալ, որ մենք ցավում ենք աշխարհի համար, եթե ենթադրենք, որ մենք առանձին ենք նրանից: Արևմտյան մշակույթի անհատականացված միտումը խթանում է այդ ենթադրությանը: Աշխարհի հանդեպ վախի, զայրույթի կամ հուսահատության զգացումները կարող են մեկնաբանվել  որպես անձնական հոգեբանական խնդիրներ: Աշխարհի վիճակի հանդեպ մեր տառապանքը դիտվում է որպես որոշակի նյարդախտի հետևանք, որը հնարավոր է արմատավորված լինի տրավմայի կամ ծնողական կերպարի հետ չլուծված խնդիրների մեջ, որոնք պրոյեկտում ենք հասարակության վրա: Այսպիսով, մենք հակված ենք անվստահություն հայտնել մեր համամարդկային զգացումներից բխող զգացմունքներին: Քանի որ սովորել ենք լուրջ վերաբերվել  միայն մեր անհատական կարիքներին և ցանկություններին առնչվող զգացմունքներին, մեզ համար դժվար է հավատալ, որ կարող ենք տառապել հասարակության կամ այլ կենսաձևերի համար, և որ այդպիսի տառապանքը իրական է, վավերական և առողջ:

Ուշադրության գողություն 

Գրեթե ուր էլ գնանք, էլեկտրոնային սարքերը շարունակաբար պահանջում են մեր ուշադրությունը: Ընդհատումների նկատմամբ մեր խոցելիությունը դժվարացնում է խորքային մտորումները կամ իմաստալից զրույցներ վարելը: Էլեկտրոնային հաղորդակցման միջոցները՝ սմարթֆոնները և տեքստային հաղորդագրությունները, էլեկտրոնային փոստը, ֆեյսբուքը և թվիթերը, բոլորն էլ ազդեցություն ունեն մարդկային մտքի վրա, որը մենք դեռ նոր ենք սկսում հասկանալ: Ինչպես նշել է Դեյվիդ Օրը.

«Եթե դրանք օգտակար են իրական արտակարգ իրավիճակներում, ապա ընդհանուր արդյունքը ձուլելն է կարևորը ոչ կարևորի հետ՝ ամեն ինչ վերածելով արտակարգ իրավիճակի և առանց այն էլ խելագար հասարակությունը էլ ավելի է խելագարվում: Արդյունքում մենք խեղդվում ենք չմշակված տեղեկատվության մեջ, որը հիմնականում չի համապատասխանում աշխարհի իմաստալից պատկերի հետ: Մեր հասարակական գործերում և մեր անձնական կյանքում, կարծում եմ, գնալով ավելի ենք շփոթվում, քանի որ մենք տեղեկատվության ծավալը և արագությունը շփոթում ենք բովանդակության և հստակության հետ»:

Մտքի այս շեղումը թուլացնում է մեր արձագանքը ստացված տեղեկատվությանը, որն սկսում ենք շատ քիչ տարբերել տեսախաղերից և վերածում ենք վիրտուալ իրականության, որը հուզական ազդեցություն է ունենում։ Մենք խեղդվում ենք տեղեկատվության կտորների մեջ, որոնք կլանում են մեր ինքնագիտակցությունը և թուլացնում մեր կապը մեզ շրջապատող իրական աշխարհի հետ: Ոչ միայն մեր ուշադրությունն է գողացված, այլ նաև մեր երևակայությունը՝ նվազեցնելով մեր կարողությունը՝ պատկերացնելու այն, ինչ մենք դեռ կարող ենք ստեղծել:

Անզորության վախ

«Ես չեմ մտածում դրա մասին, որովհետև ոչինչ չեմ կարող անել դրա վերաբերյալ»: Մենք բոլորս լսել ենք այս արձագանքը սոցիալական կամ բնապահպանական խնդիրների քննարկման ժամանակ: Տրամաբանորեն, սա անհիմն է ու իրար է խառնում այն,  ինչ կարելի է մտածել և զգալ ու այն, թե ինչ կարելի է անել: Եվ սա ողբերգական է, քանի որ երբ ուժերն այնքան մեծ են երևում, որ դրանք չեն կարող գիտակցաբար դիտարկվել կամ լրջորեն քննարկվել, մենք կրկնակի զոհ ենք դառնում՝ խոչընդոտելով մեր միտքն ու գործողությունը:

Ցավալի տեղեկատվության նկատմամբ դիմադրություն ենք դրսևորում այն հիմքով, որ մենք ոչինչ չենք կարող անել դրա հետ: Սա ավելի շատ բխում է անզորությունից (որը չափվում է փոփոխություն իրականացնելու մեր կարողությամբ), քան անուժ զգալու վախից: Արևմտյան մշակույթում ինքնության գերիշխող մոդելը՝ «Ես իմ ճակատագրի տերն եմ, ես իմ հոգու նավապետն եմ», խրախուսում է մեզ խուսափել այն խնդիրներից,, որոնց համար մենք ակնթարթային լուծումներ չունենք: Մենք զգում ենք, որ մենք պետք է պատասխանատու լինենք մեր գոյության համար և ունենանք բոլոր պատասխանները: Արդյունքում մենք հակված ենք նեղացնել մեր ուշադրության շրջանակը՝ կենտրոնանալով միայն այն ոլորտների վրա, որոնց վրա կարծում ենք, թե ունենք անմիջական վերահսկողություն։ Դա դառնում է ինքնիրականացվող մարգարեություն. որքան փոքր է մեր ուշադրության շրջանակը, այնքան փոքր է մեր ազդեցության շրջանակը։

Իմանալու և խոսելու վախ 

Հարբեցողի ընտանիքում երեխայի վիճակը մեզ ավելի հասկանալի է, քան նախորդ սերունդների համար: Գիտենք, որ նման երեխան հաճախ վախենում է նույնիսկ ինքն իրեն խոստովանել այն բռնությունն ու անտեսվածությունը, որին ենթարկվում է ալկոհոլիկ ծնողի կողմից, էլ ուր մնաց՝ այդ մասին բարձրաձայն խոսել։ Դա տեղի է ունենում մի շարք պատճառներով.

1. Խնդրի մասին ցանկացած դժգոհություն կամ հիշատակում հավանաբար կբարկացնի ծնողին, ինչը կհանգեցնի ավելի շատ ֆիզիկական և բանավոր բռնության:

2. Խնդիրը արտաքին իշխանություններին հայտնելով՝ երեխան կարող է կորցնել իր իմացած միակ ընտանիքն ու տունը:

3. Երեխային կարող են ասել, որ նա խելագար է և հորինում է, ինչը նրան կստիպի կասկածել իր սեփական ընկալումներին կամ գոնե լռել դրանց մասին:

Նմանատիպ իրավիճակ խաղարկվում են ազգային քաղաքական ասպարեզում: Օրինակ, 9/11-ի ահաբեկչական հարձակումների վերաբերյալ բազմաթիվ ապացույցներ դուրս են մնացել 9/11-ի հանձնաժողովի զեկույցից: Այն մնում է չլուծված ԱՄՆ կառավարության, հիմնական լրատվամիջոցների և ԱՄՆ քաղաքացիական հաստատությունների մեծ մասի կողմից: Ինչո՞ւ ենք մենք խուսափում հարցեր բարձրացնելուց և ապացույցները հրապարակայնորեն քննարկելուց, նույնիսկ մեր ընտանիքների և ընկերների հետ: Հնարավոր է, որ մենք նույն ճնշումների տակ ենք, ինչ ալկոհոլիկ ընտանիքի երեխան.

1. Մենք կարող ենք վախենալ իշխանությունների վրեժխնդրությունից՝ աշխատանքից ազատվելուց, սև ցուցակում հայտնվելուց, բանտարկվելուց կամ անհետանալուց:

2. Ինչպես երեխան, որը կառչում է բռնարար ծնողից, մենք կարող ենք կառչել մեր առաջնորդների պատրանքից՝ որպես էապես բարի մտադրություններ ունեցողի, նույնիսկ եթե անկարող են: «Մեր կառավարությունը երբեք գիտակցաբար նման բան չէր անի։ Ինչպե՞ս կարելի է նման բան ասել»:

3. Հնարավոր է, որ հատկապես հասարակական գործիչների համար ավելի տարածված է վախը՝ վտանգելու հեղինակությունը և հանրային վստահությունը՝ դիտվելով որպես խելագար, ինչպես հաճախ ծաղրվող դավադրության տեսաբանը:

Խնդիրն այն է, որ որքան շատ ենք ԱՄՆ-ում խուսափում 9/11-ը հրապարակայնորեն քննարկելուց, այնքան ավելի արգելված թեմա է դառնում այն: Եվ որքան մենք կուրորեն մնում ենք այս անտեղյակության ու ժխտման մեջ, այնքան ավելի հնազանդ ու վերահսկելի ենք դառնում՝ հրաժարվելով ուղղիչ միջոցներ ձեռնարկելու մեր քաղաքացիական պատասխանատվությունից:

Զանգվածային լրատվամիջոցներ 

Կորպորատիվ համաշխարհային տնտեսության աճող ճնշումները՝ անհատների, ընտանիքների և համայնքների վրա, ինչպես նաև տեղեկատվական ուղիների վերահսկողության ընդլայնումը, խոչընդոտում է մարդկանց՝ լսելու աշխարհի տառապանքները:

Ամերիկացիների մեծ մասը իրենց լուրերը ստանում են կորպորատիվ վերահսկվող լրատվամիջոցներից: Միևնույն ժամանակ, աջակողմյան շահերը և գաղափարախոսները գնում են երկրի խոշոր թերթերը, ռադիո և հեռուստատեսային կայանները, որոնք տարիներ շարունակ եղել են հավասարակշռված լուսաբանման աղբյուրներ: Այժմ դրանք հաճախ պարունակում են ապատեղեկատվություն, բացահայտ խաբեություն և կեղծ վախերի հրահրում: Ժամանակին դրանք վստահելի լրատվամիջոցներ էին: Լուրերի նման մանիպուլյացիան մարդկանց անտեղյակ է պահում և դժվարացնում հասկանալ, թե իրականում ինչ է կատարվում:

Ավելին, կորպորատիվ վերահսկողության տակ գտնվող լրատվամիջոցները հիմնականում ծառայում են որպես զվարճանք, քնաբեր և սպառման դրդապատճառ: Մինչ տնտեսությունը գլոբալիզացվում է և կորպորացիաները իրենց ատամներն են խրում աշխարհի յուրաքանչյուր հասարակության մեջ, որին կարող են հասնել, նրանց տարածած մոնոմշակույթը երազանքներ է հյուսում անհասանելի և անպատասխանատու կենսակերպի մասին: Այս մոնոմշակույթի ուղերձը դրամատիզացնում է ավստրալացի ակտիվիստ Բենի Սեյբլը: Անտառահատումների, ուրանի հանքավայրերի և կորպորատիվ այլ ավերածությունների դեմ բողոքի ցույցերի ժամանակ նա անշարժ կանգնած է, հաճախ ռադիոակտիվ նշումով տակառների կույտի վրա, սև վերնաշապիկով, որի վրա նկարված է կմախք և այս բառերը.

ՍՊԱՌԵԼ

ՀՆԱԶԱՆԴՎԵԼ

ԼՌԵԼ

ՄԱՀԱՆԱԼ

Աշխատանքային և ժամանակային ճնշումներ 

Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը մարդկանց ստիպում է պայքարել աշխատանքի համար և անապահով դարձնում այն աշխատանքները, որոնք նրանք կարողանում են պահպանել: Լուսնային լույսի տակ աշխատելով՝ աշխատողները շտապում են մի աշխատանքից մյուսը՝ կենսապահովման համար բավարար վարձատրություն ունենալու համար: Հաշիվները վճարելու համար Հյուսիսային Ամերիկայի երիտասարդ ընտանիքների մեծ մասի դեպքում երկու ծնողներն էլ ստիպված են աշխատանք ունենալ կամ փորձում են ունենալ: Տեմպը արագանում է՝ ազդելով յուրաքանչյուր ազատ պահի և հարաբերության վրա: Երբ աշխատանքային նպաստները կրճատվում են, արհմիությունները ոչնչացվում են, իսկ սոցիալական առողջապահական և բարեկեցության ծրագրերը կրճատվում են, աշխարհը նեղանում է և դառնում սեփական ու ընտանիքի գոյատևման մասին: Շատ քիչ ժամանակ կամ էներգիա կա աշխարհի ճակատագրի մասին իմանալու կամ այն ընկալելու համար: Եթե օրվա վերջում մնում է ազատ ժամ, հեշտ է պարզապես անջատվել հեռուստացույցի դիմաց:

Սոցիալական բռնություն 

Այս տնտեսական դժվարությունները քայքայում են մեր հասարակությունը և առաջացնում բռնություն: Աշխատանք չունեցող երիտասարդները, ներշնչված լրատվամիջոցների պատկերած դաժանությամբ, ցույց են տալիս իրենց հուսահատությունը և դավաճանված լինելու զգացումը: Մենք վախեցած քայլում ենք մեր սեփական քաղաքի փողոցներում, զինված ոստիկաններ ենք դնում մեր դպրոցներում, փակվում ենք փակ դռների հետևում կամ ապաստան փնտրում փակ համայնքներում: Դեմագոգները մեր հիասթափություններն ուղղում են այլ խմբերի դեմ՝ մեղադրելով առավելագույնս տուժածներին: Կորպորատիվ կապիտալիզմի ձախողումների համար մենք միմյանց ենք քավության նոխազ դարձնում:

Անկախ նրանից, թե մեր հասարակության մեջ առկա բռնությունը ֆիզիկապես վնասում է թե ոչ, այն մեր կյանքի մի մասն է դառնում: Այն արտահայտվում է ամենօրյա մտքերում և արարքներում՝ վիրավորանքներում, «ճանապարհային» զայրույթում, ինչպես նաև ոստիկանական դաժանության մեջ, տանը և մեր երկրից դուրս տեղի ունեցող ռազմական դաժանության մեջ: Փորձում ենք պաշտպանել մեր սիրտը զրահով, որը փակում է այն աշխարհի նկատմամբ ցավի հանդեպ:

Կարող ենք փորձել պաշտպանվել աշխարհի հանդեպ ցավ զգալուց, բայց հենց այդ ջանքը մեզ մեծ գին կարժենա: Բարձր գին ենք վճարում նվազած իրազեկվածության, ըմբռնման և իսկության համար:

Աշխարհի վիճակի նկատմամբ մեր ամենախորը արձագանքները լռեցնելը ոչ միայն նպաստում է անօգնականության զգացմանը, այլև դրա մեջ խրվելուն: Ցանկացած ժխտում, լինի դա գիտակցված, թե անգիտակցական, մեր արձագանքելու ուժից հրաժարումն է: Այն մեզ զոհի դերում է դնում, նախքան տեսնենք, թե ինչ ենք կարող ու ինչ ենք ցանկանում անել:

Խանգարված ճանաչողական գործառույթ (Impeded Cognitive Functioning)

Ճնշումը հսկայական վնաս է հասցնում մեր էներգիային և բթացնում է շրջապատող աշխարհի մեր ընկալումները: Դա տեղային անզգայացնող միջոց չէ: Եթե մենք չզգանք ցավ, մենք գրեթե ոչինչ չենք զգա. սերն ու կորուստները ավելի քիչ ինտենսիվ են, երկինքը՝ պակաս վառ, հաճույքները խամրած են: Ինչպես Վիետնամի վետերանների հետ աշխատող բժիշկը նկատել է. «Միտքը վճարում է մեր աշխարհի վիճակի նկատմամբ իր անզգայացման համար՝ հրաժարվելով ուրախության և ճկունության իր ունակությունից»:

Աշխարհի հանդեպ մեր տառապանքի ճնշումը ազդում է նաև մեր մտածողության վրա: Այն թուլացնում է մեր ճանաչողական գործառույթը: Մենք մեզ կտրում ենք այն տեղեկատվությունից, որը հակասում է իրավիճակի մեր նախընտրելի գնահատականին և որը կարող է սթրես առաջացնել: Հետևաբար, մեր բնական ինտելեկտից ավելի քիչ է մեզ հասանելի:

Խոչընդոտված մուտք դեպի անգիտակցական  (Impeded Access to the Unconscious) 

Իրավիճակի ճշմարտությունը զտելը ինքնախաբեության ձև է: Այս ենթագիտակցական գրաքննությունը խոչընդոտում է անգիտակցականի հսկայական ոլորտին մուտքը, ինտուիցիայի, ստեղծագործականության և հանճարի սննդի աղբյուրը, մեր այն մասը, որը գիտի որ մենք կյանքին խառնված ենք:

Այն, ինչ մենք արգելում ենք գիտակցությունից, չի անհետանում: Անհատական մակարդակում ճնշված նյութերը պահում ենք մեր մարմիններում, որտեղ դրանք կարող են դրսևորվել որպես հիվանդություն: Իսկ կոլեկտիվ մակարդակում, ինչպես նշել է Կառլ Յունգը, այն տառապանքը, որը կցանկանայինք վտարել, արտացոլվում է պատմության բեմում:

Ինքնապահպանման բնազդի խոչընդոտում (Impeded Instinct for Self-Preservation) 

Ինքնապահպանման բնազդը, որը ճանաչվում է որպես կենսաբանական ոլորտում ամենահզոր մղում, էական նշանակություն ունի մեր տեսակի պահպանման և կյանքի շարունակականության համար: Հին հինդուիստական չակրաների համակարգում այս մղումը նույնականացվում է արմատային չակրայի կամ մուլադհարայի հետ: Այն ներկայացնում և սնուցում է մեր բնազդային էությունը, մեր սեփական կյանքի պահանջի աղբյուրը:

Ամբողջ կյանքի սպառնալիքները տեսնելուց և դրանց արձագանքելուց վախենալը մուլադհարայի արգելափակում է, որը կտրում է գոյատևման համար անհրաժեշտ նախնադարյան ինտելեկտն ու էներգիաները: Այս չակրան ոչ միայն ներկայացնում է կյանքի պաշտպանության վերջին պաշտպանական գիծը, այլև սնուցում է մեր օրերի և տարիների էրոտիկ հոսքերը: Երբ բացում ենք հիմքային չակրան, մենք բացում ենք մեզ ապրելու լիարժեք կամքի առաջ՝ ընդունելով այն կուտակված ցավը, որ կրում ենք աշխարհի հանդեպ՝ արցունքներ, զայրույթ:

Խոչընդոտված էրոս (Impeded Eros)  

Այս արմատային չակրայից կտրվելը մեզ զրկում է կյանքի ցանցում խորը էքստատիկ կապերի ստեղծելու մեր իրավունքից: Առանց էրոսի մեր կյանքը դառնում է ավելի չոր և ռոբոտային, նույնիսկ երբ մենք ռոբոտներ ենք երազում մեզ սպասարկելու համար: Էրոսի այս կորուստը հանգեցրել է պոռնոգրաֆիայի ծաղկմանը, որտեղ մենք խղճուկ կերպով փորձում ենք վերակենդանացնել մեր սեռական բնույթը` հորինված և աննշան ձևերով: Այսքան հիմնական մղման հիասթափությունը կարող է հանգեցնել նաև բռնության:

Երբ էրոտիկ մղումը թույլ է, մենք ավելի քիչ հարգանք ենք ցուցաբերում կյանքի գեղագիտական չափմանը: Արվեստը դադարում է ընկալվել որպես անհրաժեշտություն և դառնում է պարզապես զարդարանք կամ հարստության ցուցադրություն, և մենք կրճատում ենք արվեստի, երաժշտության և թատրոնի աջակցությունն ու ֆինանսավորումը մեր դպրոցներում ու համայնքներում:

Միևնույն ժամանակ, մենք այսօր մեր մշակույթում տեսնում ենք հաճույքի և կարճաժամկետ բավարարվածության հուսահատ հետապնդում: Թվում է թե ապրանքների, զվարճանքի, սեքսի, ալկոհոլի սպառման մեջ նոր հեդոնիզմ է առաջացել: Այս հեդոնիզմը պարզապես ախորժակի արդյունք չէ: Նրա մոլեգին բնույթը կյանքի հանդեպ առողջ կիրքի արտահայտություն չէ, այլ ճիշտ հակառակը՝ կյանքի հանդեպ իսկապես էրոտիկ կապի բացակայությունը և դրա հանդեպ ծարավը:

Խոչընդոտված կարեկցանք 

Էրոսը սնուցում է մեր արմատավորվածությունը կյանքի ցանցում, խթանելով կարեկցանքը, այս աշխարհում մեզ շրջապատող մարդկանց հետ մեր կենսական կապը: Առանց կարեկցանքի, մենք կորցնում ենք ուրիշների ուրախությունն ու տառապանքը զգալու մեր բնական ունակությունը: Փոխարենը, մենք հակված ենք մեր ճնշված վախերն ու զայրույթը պրոյեկտել այլ մարդկանց վրա: Կառլ Յունգը դա անվանել է «ստվերի պրոյեկցիա»: 9/11-ի դեպքը մեզ վախեցրեց և ԱՄՆ-ում մարդկանց տրվեց մի թշնամի, որպես մեր վախի օբյեկտ՝ աշխարհի մուսուլման ժողովուրդը: Դա մեզ թույլ տվեց արդարացված զգալ մուսուլմանական երկրների դեմ մեր ռազմական գործողություններում և ամրապնդեց վախը մեր շրջապատում գտնվողների նկատմամբ: Դժվար է կարեկցանք զգալ նրանց հանդեպ, որոնցից վախենում և ատում ենք, հենց այն ժամանակ, երբ կարեկցանքը առավել անհրաժեշտ է: Ժիվա Վուդբերին նկարագրել է այն մռայլ իրավիճակը, որին դա հանգեցնում է.

«Ցավոք, կարծես թե չափազանց կանխատեսելի է, որ ազատասեր, զենք կրող, թմրանյութեր օգտագործող և անհատապաշտ երկիրը, ինչպիսին Ամերիկան է, կյանքի ավարտին կմոտենա հակասոցիալական պաթոլոգիայով, մեր կենսապահովման համակարգի փլուզումը վերածելով սոցիալական կարգի փլուզման, երբ շատերը էքզիստենցիալ սպառնալիքին կպատասխանեն պարանոյայով և թշնամանքով՝ որոշելով, որ «յուրաքանչյուրը միայն իր համար է» կամ, հակառակը, ապահովություն փնտրելով համախոհ զինված խմբավորումներում և կրոնական պաշտամունքներում»:

Խոչընդոտված երևակայություն 

Ազատ երևակայությունը պահանջում է կյանքի նկատմամբ վստահություն և քաջություն՝ քայլելու այնտեղ, որտեղ ճանապարհ չկա: Այն մեզ տանում է մեր ընկալումներից այն կողմ՝ ոչ միայն դեպի այն, ինչ կա, այլև դեպի այն, ինչ կարող է լինել՝ բացելով մեզ տեսնելու և լինելու նոր ուղիներ: Մտքի ուժերը ազատվում են սովորույթի մեռած ձեռքերից: Երևակայությունն առաջարկում է այլընտրանքներ մեր ժամանակի գերիշխող պատմություններին և կարող է մեզ զերծ պահել համակերպվելուց և ամբոխի մտածելակերպին ենթարկվելուց:

Ստեղծարարության այս կարևոր աղբյուրը խոչընդոտվում է, երբ մենք դիմադրում ենք այն պատկերներին, գաղափարներին կամ զգացմունքներին, որոնք կարող են բարոյական ցավ առաջացնել:

Խոչընդոտված հետադարձ կապ (Impeded Feedback) 

Բոլոր բաց համակարգերը՝ օրգանական թե սոցիալական, ինքնակարգավորվում են հետադարձ կապի շնորհիվ, այսինքն՝ իրենց վարքագծի արդյունքների մշտադիտարկման միջոցով: Մեր զգայական, ճանաչողական և հուզական արձագանքները կարող են մեզ տեղեկություն փոխանցել՝ մեր գործողությունները ուղղորդելու համար: Եթե մենք գիտակցենք, որ աշխարհի անքակտելի մասն ենք, ապա մենք կարող ենք տեսնել որ մեր սրտերն ու մտքերը նրա տառապանքի առաջ փակելը խոչընդոտում է կյանքի համար կարևոր հետադարձ կապի հոսքին:

Տասներկու դար առաջ հին Տիբեթից մեզ է հասել մեր ժամանակին առնչվող մի մարգարեություն, որը հիշեցնում է այն մարտահրավերները, որոնց մենք բախվում ենք «Մեծ շրջադարձում» և այն ուժերը, որոնք կարող ենք բերել դրա իրականացման համար։ Ջոաննան այս ուսմունքը ստացել է 1980 թվականի հունվարին իր մտերիմ ընկեր և ուսուցիչ Դուգու Չոեգյալ Ռինպոչեից Թաշի Ջոնգում՝ հյուսիսարևմտյան Հնդկաստանի աքսորյալ տիբեթյան համայնքում:

Այս մարգարեության տարբեր մեկնաբանություններ կան: Մեկը Շամբալայի թագավորության գալուստը պատկերում է որպես ներքին իրադարձություն, անհատի հոգևոր ճանապարհորդության փոխաբերություն, որը անկախ է մեզ շրջապատող աշխարհից: Մեկ այլ մեկնաբանություն այն փոխանցում է որպես ամբողջությամբ արտաքին իրադարձություն, որը կծավալվի անկախ մեր ընտրած ցանկացած գործողությունից: Ջոաննային տրված մարգարեության տարբերակում ներքին և արտաքին աշխարհները անբաժանելի են: Դա բոդհիսատվայի ընկալումն է, որը այս մարգարեության մեջ հայտնվում է Շամբալայի մարտիկի կերպարով:

Ահա թե ինչպես է Ջոաննան փոխանցել մարգարեությունը.

Գալիս է մի ժամանակ, երբ Երկրի վրա ամբողջ կյանքը վտանգի տակ է: Մեծ բարբարոսական ուժեր են հայտնվում: Թեև այս ուժերը իրենց հարստությունը ծախսում են միմյանց ոչնչացնելու նախապատրաստությունների վրա, նրանք շատ ընդհանուր բաներ ունեն՝ անհասկանալի ավերիչ զենքեր և տեխնոլոգիաներ, որոնք քանդում են մեր աշխարհը: Հենց այս պահին, երբ բոլոր էակների ապագան կախված է ամենաբարակ թելից, ի հայտ է գալիս Շամբալայի թագավորությունը:

Դուք չեք կարող գնալ այնտեղ, քանի որ դա տեղ չէ: Այն գոյություն ունի Շամբալայի մարտիկների սրտերում և մտքերում: Եվ դուք չեք կարող ճանաչել Շամբալայի մարտիկին՝ նայելով նրան, քանի որ նրանք համազգեստ կամ տարբերանշան չեն կրում, և նրանք չեն կրում դրոշներ՝ ցույց տալու թե որ կողմում են: Նրանք չունեն արգելապատնեշներ, որոնց վրա բարձրանան թշնամուն սպառնալու համար, կամ որոնց հետևում կարող են հանգստանալ կամ վերախմբավորվել: Նրանք նույնիսկ սեփական տարածք չունեն: Նրանք միշտ պետք է շարժվեն հենց բարբարոսների տարածքում:

Այժմ եկել է ժամանակը, երբ Շամբալայի մարտիկներից մեծ քաջություն է պահանջվում՝ բարոյական և ֆիզիկական, քանի որ նրանք պետք է գնան բարբարոսական ուժերի սիրտը՝ ապամոնտաժելու զենքերը՝ բառի բոլոր իմաստներով «զենքերը»: Նրանք պետք է գնան այնտեղ որտեղ արտադրվում և տեղակայվում են զինամթերքները, ինչպես նաև իշխանության միջանցքները, որտեղ որոշումներ են կայացվում:

Այժմ Շամբալայի մարտիկները գիտեն, որ այս զենքերը հնարավոր է ապամոնտաժել: Դա այն պատճառով է, որ դրանք մանոմայա են (որը նշանակում է մտքով ստեղծված): Ստեղծված մարդկային մտքով՝ դրանք հնարավոր է ոչնչացնել նույն մարդկային մտքով: Երկրի վրա կյանքին սպառնացող վտանգները մեզ վրա չեն հասնում որևէ արտերկրային ուժի, կամ սատանայական աստվածությունների, կամ նախասահմանված ճակատագրի կողմից: Դրանք ծագում են մեր իսկ ընտրություններից, մեր հարաբերություններից, մեր մտածելակերպից և վարքագծի սովորություններից:

Այսպիսով, եկել է այն ժամանակը, երբ Շամբալայի մարտիկնեը պետք է պատրաստվեն: Ինչպե՞ս են նրանք պատրաստվում: Նրանք մարզվում են երկու զենքի օգտագործման մեջ: Որո՞նք են դրանք: (Դրանք փոխանցելու համար Ջոաննայի ուսուցիչը ձեռքերը բարձրացրեց այնպես, ինչպես լամաները պահում են ծիսական առարկաները՝ դորջեն և զանգը, իրենց ժողովրդի լամաների պարերում):

Մեկ զենքը կարեկցանքն է և մյուս զենքը՝ իմաստությունը, կամ բոլոր երևույթների արմատական փոխկապակցվածության ըմբռնումը: Երկուսն էլ անհրաժեշտ են: Կարեկցանքը ձեզ տալիս է վառելիքը, շարժիչ ուժը՝ գնալու այնտեղ, որտեղ դուք պետք է գնաք, անելու այն, ինչ դուք պետք է անեք: Դա, ըստ էության, նշանակում է չվախենալ աշխարհի ցավից: Երբ դուք չեք վախենում աշխարհի ցավից, ոչինչ չի կարող ձեզ կանգնեցնել:

Բայց ինքն իրենով այդ զենքը բավարար չէ. այն կարող է ձեզ սպառել: Ուստի ձեզ անհրաժեշտ է նաև մյուսը՝ մեր փոխկապակցվածության գիտակցումը:

Այդ իմաստությամբ դուք գիտակցում եք, որ սա պայքար չէ լավ տղաների և վատ տղաների միջև. դուք գիտեք որ բարու և չարի սահմանը անցնում է յուրաքանչյուր մարդու սրտի միջով: Դուք գիտեք, որ մենք այնքան փոխկապակցված ենք կյանքի հյուսվածքում, որ նույնիսկ հստակ մտադրությամբ ամենափոքր արարքը մեր կարողությունից դուրս հետևանքներ է ունենում՝ չափելու կամ նույնիսկ տեսնելու համար:

Ինքն իրենով այդ պատկերացումը կարող է թվալ վերացական և սառը, ուստի շարունակելու համար մեզ անհրաժեշտ է նաև կարեկցանքի ջերմությունը:

Շամբալայի ռազմիկի այս երկու զենքերը ներկայացնում են «Work That Reconnects»ի երկու էական կողմերը: Մեկը աշխարհի համար ցավն զգալու անվախ փորձն է: Մյուս կարևոր հասկացողությունը կյանքի բոլոր ձևերի խորքային ու անբաժան կապվածության գիտակցումն է։ Տիբեթցի վանականները, երբ երգում են, հաճախ ձեռքի շարունակական շարժումներ կամ մուդրաներ են անում: Հաճախ այս մուդրաները պարում են կարեկցանքի և իմաստության փոխազդեցությունը՝ մի պար, որը մեզանից յուրաքանչյուրը կարող է մարմնավորել իր սեփական ձևով:

Ինչպե՞ս մենք՝ որպես անհատներ, կարող ենք օգնել մեր տեսակին իրականացնել հոլոնիկ փոփոխություն դեպի համատեղ ինքնասիրությունը: Հետևյալ ուղեցույցները կազմվել են 1990 թվականին «Work That Reconnects»-ի գերմանացի գործընկերների հետ համագործակցությամբ: Մենք դրանք ներկայացնում ենք այստեղ՝ հետագա խորհրդածության համար:

1. Համահունչ ընդհանուր մտադրությանը

Մտադրությունը նպատակ կամ պլան չէ, որը դուք կարող եք ճշգրտությամբ ձևակերպել: Դա բաց ավարտով նպատակ է. թող բավարարենք ընդհանուր կարիքները և համագործակցենք նոր ձևերով:

2. Ողջունել բազմազանությունը 

Բառացիորեն ամբողջի ինքնակազմակերպումը պահանջում է մասերի տարբերակվածություն: Յուրաքանչյուրի դերը այս բացահայտվող ճանապարհորդության մեջ յուրահատուկ է:

3. Գիտակցել, որ միայն ամբողջը կարող է ինքնավերականգնվել 

Դուք չեք կարող վերականգնել աշխարհը, բայց կարող եք մասնակցել նրա ինքնավերականգնմանը: Հարաբերությունների բուժումը՝ ձեր ներսում և ուրիշների հետ, կենսական նշանակություն ունի մեր աշխարհի բուժման համար:

4. Դուք շատ ավելի մեծ գործընթացի միայն մի փոքր մասն եք, ինչպես նեյրոնային ցանցի մի նյարդային բջիջը 

Ուրեմն սովորեք վստահել: Վստահելը նշանակում է մասնակցել և ռիսկի դիմել, երբ չեք կարող վերահսկել կամ նույնիսկ տեսնել արդյունքը:

5. Բաց լինել ավելի մեծ համակարգից եկող տեղեկատվական հոսքերի համար

Մի՛ դիմադրեք ձեր աշխարհի վիճակի մասին ցավոտ տեղեկատվությանը, այլ ըմբռնումով ընդունեք, որ այն ցավը, որը դուք զգում եք աշխարհի համար, առաջանում է փոխկապակցվածությունից, և այն զգալու ձեր պատրաստակամությունը՝ ապարգելափակում է այն արձագանքը, որը կարևոր է ամբողջի բարեկեցության համար:

6. Պատմեք այս աշխարհի մասին ձեր փորձառության ճշմարտությունը

Եթե դուք ունեք կայուն պատասխաններ ներկա պայմանների վերաբերյալ, ենթադրեք, որ դրանք կիսում են նաև ուրիշները: Պատրաստ լինելով հրաժարվել հին պատասխաններից և հին դերերից՝ ձայն տվեք ձեր մեջ առաջացող հարցերին:

7. Մի՛ հավատացեք որևէ մեկին, որը պնդում է, որ ունի վերջնական պատասխանը

Նման պնդումները վկայում են անտեղյակության և սոսկ անձնական շահերով պայմանավորված մտածելակերպի մասին։

8. Ավելի շատ աշխատեք թիմերում կամ համատեղ նախագծերում, որոնք ծառայում են ընդհանուր նպատակներին

Կառուցեք համայնք ընդհանուր խնդիրների և ծեսերի շուրջ:

9. Առատաձեռն եղեք ձեր ուժերի և հմտությունների հետ. դրանք ձեր անձնական սեփականությունը չեն 

Դրանք աճում են կիսվելու արդյունքում: Դրանք ներառում են և՛ ձեր գիտելիքները, և՛ ձեր չիմացությունը, ինչպես նաև այն պարգևները, որոնք ընդունում եք նախնիներից և բոլոր էակներից:

10. Խրախուսեք մյուսների ուժեղ կողմերը՝ ճանաչելով ու գնահատելով դրանք

Երբեք նախապես մի՛ դատեք, թե ինչ կարող է ներդնել մարդը, այլ պատրաստ եղեք անակնկալի և համագործակցության թարմ ձևերի: 

11. Ձեզ հարկավոր չէ տեսնել ձեր աշխատանքի արդյունքները 

Ձեր գործողությունները ունեն անսպասելի և հեռահար ազդեցություններ, որոնք հավանաբար տեսանելի չեն լինի ձեզ համար ձեր կյանքի ընթացքում: 

12. Թող խաղաղություն լինի ձեր բոլոր արարքներում

Մեծ ջանքեր գործադրելով՝ թող խաղաղություն լինի նաև ձեր բոլոր արարքներում. դուք կանգնած եք կյանքի ցանցում, էներգիայի և ինտելեկտի հոսքերի մեջ, որոնք շատ հաճախ ավելի մեծ են, քան ձեր սեփականը: